Sürgülü Valf akışkan içeren tesisatlarda koşula bağlı olarak açılıp kapanan bir çıkış öğesidir. Genellikle akışkan basıncının önem arz ettiği sistemlerde basıncın yükselmesi halinde sistemden dışarıya akışkan tahliye ederek basıncı düşüren ya da acil bir durumda akışkan iletişimini kesen emniyet araçlarıdır. Hidrolik sistemlerde, özellikle uçaklarda olduğu gibi tek bir hidrolik sistemle farklı kontroller kumanda edilen hidrolik sistemlerde, şarta bağlı olarak hidrolik basıncın hangi kumandaya iletileceği de valfler aracılığıyla belirlenir.
Sürgülü valf sıcak su, kimyasal akışkanlar ya da basınçlı hava kullanımına uygundur. -200°C ile 700°C arası sıcaklıktaki maddeler için kullanılabilir. DIN sürgülü vanalar flanşlı, kaynak ağızlı ya da dişli özelliktedir.
Yumuşak conta kapak valfına sahip olan DIN sürgülü vana, paslanma ve sızdırmaya karşı da dirençlidir. Yumuşak conta vanası erozyon ve korozyona karşı koruma sağlar. Üretiminde kullanılan sfero maddesi sayesinde standart vanalara oranla daha hafiftir. Geleneksel sürgülü vanalarda valf tabanın çentiğinde taş, çimento, ahşap gibi döküntüler vananın sıkıca kapanmasını engelleyerek sızıntıya sebep olabilir. Sürgülü vana sistemlerinde yumuşak contalı valf, taban seviyesinde tasarlandığı için yabancı cisimlere karşı koruma sağladığından sızdırma riskini en aza indirir. Bu açıdan DIN ve ANSI standartlarına sahip sürgülü vanalar güvenlidir.
Konvansiyonel vanalara oranla yüzde 20-30 arasında daha hafif olan DIN ve ANSI sürgülü vanalar, kurulum, kullanım ve bakım açısından kolaylık sağlar. İç gövdede toksik özelliğine sahip olmayan reçine kaplama kullanıldığı için pas ve korozyon oluşmaz. Bu özelliği sayesinde DIN ve ANSI standartlarına sahip sürgülü vana atık su sistemlerinde de kullanılabilir. Sfero dökümü olan valf gövdesi sayesinde darbelere karşı geleneksel vanalara oranla daha dayanıklıdır ve uzun ömürlüdür.
Sürgülü Valf Kullanım Alanları
Sürgülü valf endüstriyel sistemlerde kullanılabilir. Petrol, gübre, elektrik ve kimyasal içerikler için sıvı boru hattında gibi alanlarda kullanımı uygundur. İzolasyon vanaları olarak kullanılmak için tasarlanmıştır. Bu valfler borulardan sıvı akışını düzenlemeyi kolaylaştırır. Akışı başlatmak veya durdurmak için bu valfler boru hatlarında kullanılırlar. Sürgülü valfler çok sayıda işlev için kullanılır ve genellikle evlerde ve endüstriyel tesislerde kullanılırlar . Gate Vafler akışkanın herhangi bir özelliğini kontrol etmek kullanılmazlar. Sadece akışı açmak ve kesmek icin kullanılırlar. Bu nedenle tam açık veya tam kapalı konumda kullanılmaları gerekir. Akışkana uygun malzemeler seçildiği takdirde hemen hemen her türlü akışkanda kullanılabilirler.
Sürgülü valfler son derece düşük sürtünme kaybı içerir. Devre içinde her şekilde kullanılabilirler. Ayrıca düzgün akış sağlarlar ve basınç kaybı minimumdur. Sürgülü valfler çok fazla enerji tasarrufu yapmayı sağlar. Üstlelik ekonomiktir ve toplam maliyeti düşürür. Ancak bu valfler hızlı bir şekilde açılıp kapanamaz. Titreşime neden olurlar. Düzensiz olarak yüksek sıcaklık değişimlerinin olduğu sistemlerde, valf bitişindeki borudaki yük sayesinde, sürgülü valfler sızıntılar meydana gelir. Ayrıca sürgülü valf oturma yüzeylerinin işletimi, bakımı ve onarımı karmaşıktır.
Bunun haricinde sürgülü valfler aşırı sıcaklık ve basınç koşullarında kullanıma uygundur. Özellikle açma-kapama uygulamaları için kullanılırlar. Üstelik bütün sektörlerde kullanılabildiğinden çok yaygın bir kullanım ağı vardır.
Özellikleri
İçerisinde yer alan disk sayesinde akışkanın geçişini düzenleyen valf çeşididir. Farklı tesisatlarda kullanılmak üzere sürgülü valfin birçok çeşidi vardır. Bu valf, tesisata ve akışkana uygun şekilde seçilip monte edildiğinde tam sızdırmazlıkla tesisatın güvenliğini sağlar. Sürgülü valf olarak da isimlendirilen gate vana, akışkan geçişini dik yönde açılıp kapanabilen bir sürgü ile yapar. Sürgü modeli tek parçalı veya çok parçalı olabilir. Bu valfin çalışma prensibi iki sızdırmazlık halkası arasındaki geçişi sağlamak üzeredir. Sürgü yukarı yönde açıldığında akışkan geçiş yapmaya başlar.
Bu valflerde akışkan geçişi kontrol edilirken sürgü ya tam açıktır ya da tam kapalıdır. Yani sürgüyü yarım açıklıkta kullanmak mümkün değildir. Bu nedenle hassas ayarlı geçişler için bu tip valf kullanımı önerilmez. Özellikle iki taraflı akış gerekli olan tesisatlarda kullanılabilir. Valf tam açık konumda kullanılabildiği için akışkanlara düşük dirençli bir ortam oluşturur. Böylece kolay ve düzgünce geçebilmelerini sağlar. Bu tip valfler sıvı veya gaz akışkanlar için kullanıma uygundur. Yaygın kullanım tipleri kazan çıkışları, elektrostatik çökeltici hatlarında akışkanların sorunsuz bir şekilde geçişini sağlamaktır.
Yukarıda bahsedildiği gibi sürgülü valfler, sürgü adı verilen klapenin düşey düzlemde sonsuz vidalı mil sayesinde hareket etmesi ile akışkana yol verip, akışı durduran valftir. Tam açık veya tam kapalı olarak çalışmaları sürgülü valf kullanımı tercih edilir. Günümüzde yeni projelerde tamamıyla F4 tipleri kullanılmakla beraber eski proje ve şebekelerde mevcut F5 tip vanalardan dolayı da her ikisinin de üretimi devam etmektedir.
- F4 ve F5 tip arasındaki tek fark tesisat montaj boyudur.
- Bakım gerektirmeyen çift yönlü valflerdir.
- Akış tam kesittir. Çap daralması yaşanmaz ve sürgü düz yüzeye oturur.
- Valf her açıldığında hattaki akış, sızdırmazlık yüzeyini temizler, kir ve tortu birikmesini önler.
- Dişli kutusu ve aktuator montajı yapılabilir.
- Yeraltı ve yerüstü uygulamalarda kullanılabilir. Uzatma ile kontrol edilebilir.
- Basınç kaybı çok düşüktür. Düşük torkla çalışır, bakım gerektirmez.
- Patlamasız tasarıma sahip olan sürgülü valfler basınç altındayken, nutring vasıtası ile mil o-ringleri değiştirilebilir.
Sürgülü Valflerin Çeşitleri
Elastomer Sitli Sürgülü Valfler: Vanadaki kum ve çakılların serbest geçişine izin veren düz bir vana tabanına sahiptir. Valf kapanırken kirlilikler geçerse, valf kapalıyken kauçuk yüzey kirliliklerin etrafında kapanır.
Metal Yataklı Sürgülü Valfler: öncelikle bir boru hattı uzunluğunun veya ekipman parçasının akış izolasyonu için tasarlanmıştır. Su geçirmez bir sızdırmazlık sağlamak için bronz halkaları barındıran sünek bir demir kapı kullanır.
Yükselen Milli Metal Yataklı Sürgülü Valfler: Her detayda yerleşik güvenlik ve kalite ile tasarlanmıştır. Metal valf yatağı, ortamdaki yüksek sıcaklıklara dayanıklıdır ve uzun süreli sıkıştırma sırasında deforme olmaz. Bu, vananın uzun ömrü boyunca istikrarlı ve güvenilir bir çalışma sağlar.
Valf Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Bir mekanik tesisatta; fonksiyon, yatırım ve işletme masrafları ile işletme emniyeti açısından, belirlenmiş görevi yapacak doğru valfin seçilmesi, tasarımcı, yüklenici, kontrol teşkilatı ve işletmeciler için ciddi bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Mekanik tesisatlar da kullanılan armatürler; işletme arızaları, imalat hataları, mamul ve enerji kayıpları, su kirlenmesi ve yangın tehlikesi gibi problemlerin olmaması için sızdırmaz olmalı, aynı zamanda basınç ve sıcaklık şartlarına uygun olarak da yeteri kadar mukavemet göstermelidirler.
– Sızdırma yüzünden mamul karışması veya patlama tehlikesi,
– Hava girişi yüzünden vakum sağlama problemleri,
– Yüksek basınç kaybı dolayısıyla enerji kayıpları,
– Pompalar için emme zorlukları,
– Kavitasyon, gürültü ve titreşimli çalışma,
– Mil salmastrasında kaçaklar (Yangın tehlikesi),
– Korozyon ve erozyondan kaynaklanan hasarlar,
– Uygun olmayan basınç ve sıcaklıklarda çalışmaktan kaynaklanan zararlar,
– Güçlü seçilmiş aktüatörler yüzünden açma, kapama mili burulması, gövdenin zarar görmesi,
– İzin verilemeyecek basınç darbeleri (Kırılma tehlikesi),
– Kapatma organının üzerinde yabancı madde tabakaları oluşması,
– Zor açılıp kapanan veya kırılmış açma kapama milleri yüzünden kazalar veya yanlış kumanda etme,
– Katılaşan veya kristalleşmiş mamuller veya pislik birikmesi yüzünden tıkanmalar,
– Fazla ağırlık ve aşırı yer kaplama, artan nakliye ve montaj masrafları,
– Yüksek Döndürme Momentleri için yetersiz kalan aktüatörler, açma kapama düzeninde takılmalar, durmalar